Metaverse – Vũ trụ ảo là gì

Metaverse – Vũ trụ ảo – một từ/ cụm từ mới nổi, xuất hiện khắp mặt báo đặc biệt là các bài viết về công nghệ. Liệu nó có phải là phiên bản tiếp theo của Internet hay mạng xã hội? Một thế giới ảo như trò chơi điện tử hay là một ý tưởng điên rồ có thể áp dụng vào đời sống? Chúng ta hãy cùng các chuyên gia đầu ngành tìm hiểu sâu hơn về khái niệm này nhé.

Cho dù bạn đã bắt gặp bản sao ảo kỳ lạ (avatar) của Mark Zuckerberg khi anh ấy tiết lộ Facebook được đổi tên thành Meta (mặc dù vậy, chúng tôi sẽ sớm quen với cái tên này), các buổi hòa nhạc kỹ thuật số đắm chìm trong vũ trụ ảo của Fortnite hay một phòng trưng bày nghệ thuật kỹ thuật số ở Decentraland – không có gì thoát khỏi từ thông dụng đang được ưa thích của internet: “Metaverse”.

Nhưng Metaverse này là gì? Đó có phải là một vũ trụ ảo với những khả năng vô tận mà chúng ta có thể tự do vùng vẫy, sáng tạo? Đó có phải là tương lai gần của Internet được xây dựng dựa trên khoa học viễn tưởng? Hay đó chỉ là một cách gọi hào nhoáng cho khái niệm Thực tế ảo mở rộng (XR – extended reality) – một thuật ngữ bao hàm cho các công nghệ Thực tế ảo (VR – virtual reality), Thực tế ảo tăng cường (AR – augmented reality) và Thực tế ảo hỗn hợp (MR – mixed reality)?

Nói về Metaverse có lẽ cũng giống như khi chúng ta đã từng nói về Internet vào những năm 70 và 80 vậy. Khi các khối xây dựng cơ bản (building blocks) của phương thức truyền thông mới được tạo ra, nó đã làm dấy lên mọi suy đoạn sáng tạo nhất xung quanh việc nó trông như thế nào và cách mọi người sẽ sử dụng nó. Mọi người đều nói về nó nhưng ít người biết nó thực sự có ý nghĩa gì, nó sẽ hình thành, biến đổi ra sao, hay nó sẽ hoạt động như thế nào. Nhìn lại, hóa ra nó lại không đúng như một số người tưởng tượng.

Tuy nhiên, với việc Metaverse đang được rất nhiều chuyên gia đánh giá sẽ trở thành thị trường 800 tỷ đô vào năm 2024 và với những gã khổng lồ công nghệ như Facebook (Meta), Microsoft, Apple và Google đang đầu tư số tiền khủng để biến nó thành hiện thực, đã đến lúc tìm hiểu khái niệm mơ hồ và phức tạp này có nghĩa là gì.

1. Vậy, Metaverse – Vũ trụ ảo chính xác là gì?

Metaverse = Meta + Universe, hay tạm dịch ra là Vụ trụ ảo, một thế giới thứ hai tồn tại song song với thế giới thực. Mặc dù thuật ngữ này đã trôi nổi trong vài năm gần đây, nhưng từ “Metaverse” thực sự đã được tác giả Neal Stephenson giới thiệu trong cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Snow Crash năm 1992 của ông . Trong cuốn sách của mình, Stephenson gọi Metaverse là một thế giới kỹ thuật số bao trùm và tồn tại song song với thế giới thực. Nhưng vào năm 2022, các chuyên gia vẫn không chắc liệu Metaverse có thể phát triển thành một thứ gì đó tương tự hay không.

Metaverse là phiên bản 3D của Internet và máy tính nói chung

“Metaverse là phiên bản 3D của Internet và máy tính nói chung,” Mathew Ball, một nhà đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư thiên thần, người đã viết một loạt bài luận về tiềm năng và cấu trúc của Metaverse, đã nhận định. Theo Mathew, có hai cách để đặt điều này trong bối cảnh hiện tại: “Khi hai công nghệ này (internet và máy tính) lần đầu tiên xuất hiện, tất cả các tương tác chủ yếu dựa trên văn bản (email, tin nhắn, tên người dùng, địa chỉ email). Sau đó, chúng dần dựa nhiều hơn trên các nội dung hướng đến cảm xúc và tương tác nhiều hơn (ảnh, video, phát trực tiếp – livestreams). Phiên bản nâng cấp tiếp theo của giao diện và trải nghiệm người dùng (UI-UX) sẽ chuyển sang 3D. Thứ hai, nếu chúng ta nghĩ về một chiếc điện thoại cầm tay như đặt một máy tính bỏ túi của chúng ta và internet luôn sẵn sàng, hãy nghĩ về Metaverse như một thế giới luôn ở trong một thiết bị như máy tính và nằm trong internet. ”

Nhiều chuyên gia coi Metaverse như một mô hình 3D của internet. Về cơ bản, một nơi song song với thế giới vật chất, nơi bạn trải qua cuộc sống kỹ thuật số của mình (digital life). Nơi mà bạn và những người khác có hình đại diện (avatar) và bạn tương tác với họ thông qua hình đại diện này. Một số người cũng cho rằng ý nghĩa chân thực nhất của thuật ngữ Metaverse này vẫn chưa thực sự tồn tại.

“Nó không có thật ở giai đoạn này, và sẽ không trở thành hiện thực cho đến khi mọi người có một địa điểm duy nhất mà họ có thể đến để bước vào  và có thể sống trong thế giới ảo”, Ibrahim Baggili, một chuyên gia an ninh mạng và giám đốc sáng lập Viện Công nghệ Connecticut tại Đại học New Haven Mỹ, chia sẻ.  Về cơ bản, Metaverse được cho là phiên bản 3D của internet được coi là giai đoạn phát triển tất yếu tiếp theo và nếu lý tưởng sẽ được truy cập thông qua một cổng duy nhất.

Timoni West, phó chủ tịch giám sát phòng công nghệ AR/VR tại Unity Software, một công ty xây dựng công cụ đồ họa để phát triển trò chơi, cho biết: “Internet đã được mô tả như một ‘siêu xa lộ thông tin’ vào những năm 90, nhưng nó chỉ là một thuật ngữ để chỉ một tương lai tiềm năng đối với các hệ thống máy tính nối mạng hơn là một xa lộ thực tế. Khi nó phát triển, Metaverse cũng sẽ có thể tương đương với thế giới thực nhưng được quản lý phi tập chung, dữ liệu phân tán, dân chủ, linh hoạt và đa dạng hơn nhiều”.

Theo tôi để giải thích một cách đơn giản nhất, Metaverse là một không gian, thế giới ảo được chia sẻ có tính tương tác, nhập vai,  siêu thực tế nhưng không tách rời hoàn toán khỏi thế giới thật. Nó cũng sẽ bao gồm hình đại diện được tùy chỉnh của riêng bạn và các tài sản kỹ thuật số, tài sản mã hóa, và khả năng cao mọi tương tác và giao dịch sẽ được ghi lại trên công nghệ chuỗi khối (blockchain technology).

2. Liệu Metaverse chỉ là một trò chơi điện tử?

Sự kiện trong Metaverse của Fortnite

Trong khi Metaverse mở rộng hơn nhiều so với một trò chơi điện tử, thế giới trò chơi dường như đã áp dụng hình thức thô sơ nhất để giúp hiện thực hóa nó. Ví dụ: trò chơi bắn súng trực tuyến như Fortnite, trong đó người dùng có hình đại diện cá nhân để tham gia và tương tác với hình đại diện của người chơi khác, đồng thời kiếm tiền ảo để mở khóa trang phục cho hình đại diện của họ.

Có lẽ sản phẩm gần nhất hiện có với Metaverse được hình dung là trò chơi Second Life, một trò chơi mô phỏng cho phép người dùng trải nghiệm thực tế ảo, trong đó hình đại diện của họ có thể mua sắm, ăn uống, tắm rửa và làm mọi thứ họ làm như trong cuộc sống thực.

Theo các chuyên gia công nghệ, Metaverse sẽ đưa trải nghiệm thực tế ảo lên một tầm cao mới, cho phép người dùng thả mình vào thế giới ảo để làm mọi thứ, từ mua đất, tổ chức tiệc , sự kiện ảo (virtual event), hội chợ việc làm thậm chí là kết hôn thông qua hình đại diện kỹ thuật số (digital avatars).

3. Làm cách nào để truy cập Metaverse – Vũ trụ ảo?

Hiện nay đã có đa dạng các loại Kính VR để vào các thế giới ảo

Mặc dù không có cổng duy nhất nào để truy cập Metaverse vào thời điểm này, nhưng các chuyên gia khuyên bạn nên mua một số thiết bị đầu ra (output hardware) để thực sự đắm mình trong trải nghiệm này. Có đa dạng sự lựa chọn về thiết bị như Google Cardboard giá cả phải chăng $10 đô, đến kính Oculus Quest 2 hay Sony PlayStation VR ở tầm trung với giá $300 đô, hoặc với chất lượng cao cấp hơn đó là Valve Index VR Kit với giá $999 đô, tùy thuộc vào túi tiền của bạn.

Theo chuyên gia an ninh mạng Baggili, cấu trúc của Metaverse – vũ trụ ảo hiện giống với cấu trúc của Apple App Store. “Tại thời điểm này, bạn có nhiều nền tảng cung cấp trải nghiệm VR, AR và XR, giống như các ứng dụng khác nhau mà bạn có thể tải xuống từ App Store. Nhưng không có một cổng duy nhất nào mà mọi người cùng có thể sử dụng để truy cập nó, giống như cách Yahoo tạo ra một cổng thông tin để sử dụng Internet trong những ngày đầu thành lập. ”

Đổi lại, điều này đã dẫn đến nhiều đối thủ nặng ký về công nghệ cung cấp nhiều trải nghiệm khác nhau, từ trò chơi và không gian làm việc ảo đến giải trí trực tiếp và bất động sản. Đó là các nền tảng như Decentraland , Axie Infinity , Horizon , Sandbox , Fortnite và Roblox. Tuy nhiên trên thực tế, nhiều chuyên gia cũng cho rằng bạn không nhất thiết phải có kính hay tai nghe VR để tham gia Metaverse.

Mathew Ball chia sẻ: “Chúng ta truy cập Internet mọi lúc mọi nơi qua điện thoại thông minh trong túi, Alexas trong phòng khách và máy ảnh ở thế giới xung quanh. Thông thường, chúng ta sẽ truy cập Metaverse thông qua điện thoại thông minh, nhưng tất nhiên trải nghiệm và tương tác sẽ tương đối bị động và hạn chế. Mỗi ngày có hàng trăm triệu người truy cập vào thế giới ảo 3D ở thời gian thực thông qua máy tính bảng và điện thoại thông minh. Trong một thập kỷ nữa, có khả năng những thiết bị này sẽ vẫn là cách chính mà chúng ta truy cập vào Metaverse.”

Mặc dù truy cập Metaverse từ điện thoại thông minh, máy tính bảng hoặc máy tính của bạn có nghĩa là loại bỏ khía cạnh nhập vai, nhưng đó là một cách tốt để kiểm tra vùng nước và xem tất cả những gì cường điệu là về.

4. Thực sự thì công dụng của Metaverse là gì?

Với góc nhìn vĩ mô, Metaverse được coi là một nhân tố chính trong việc phát triển nền kinh tế kỹ thuật số.

Mathew Ball cho biết: “Metaverse sẽ phát triển nền kinh tế kỹ thuật số, đây là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế thế giới.

Nhưng trong khi Metaverse đã được coi là tương lai của giải trí, thời trang, chơi game và thậm chí cả tiệc tùng, các chuyên gia cho rằng ứng dụng tốt nhất của nó có thể sẽ dành cho giáo dục.

Photo of 8,5 years old schoolboy using VR headset and interacting with cyborg robot arm for metaverse experience. He is sitting next to bright window. Robot hand is seen on the left side of frame. Model is wearing an orange long sleeve t-shirt. Shot in studio with a full frame mirrorless camera.

Mathew Ball nói: “Giống như cách bạn sẽ hiểu mọi thứ tốt hơn nhiều bằng cách thực sự thực hiện nó thay vì chỉ đơn giản là đọc về nó, giáo dục dựa trên công nghệ AR/VR/XR và 3D chắc chắn sẽ tốt hơn nhiều so với việc học qua Zoom,”.

Baggili cũng có đồng quan điểm. “Mua các quốc gia ảo không tồn tại trong thế giới thực có thể là một cơ hội đầu tư để kiếm tiền nhanh chóng, nhưng giá trị thực của Metaverse là khi nó sẽ được sử dụng theo những cách mang lại giá trị cho cuộc sống cho mọi người, ngoài tiền bạc.”

Như một thử nghiệm, Baggili đã dạy các sinh viên của mình một lớp học về pháp y bằng cách sử dụng kính VR. “Nó có hiệu quả trong việc ghi lại hiện trường vụ án và tạo ra một môi trường nhất quán mà bạn có thể lưu lại sau này. Nhưng cuối cùng, ngay cả các học sinh của tôi cũng bị mỏi mắt và làm việc trên máy tính trở nên khó khăn. Vì vậy, mặc dù có những tình huống mà công nghệ và cách triển khai có thể hữu ích – chẳng hạn như thiết lập môi trường AR để đào tạo thợ sửa xe hơi hoặc giúp ai đó sửa chữa thang máy từ xa khi họ đang mắc kẹt – nó vẫn cần rất nhiều cải tiến sáng tạo nữa.”

Tương tác thực tế ảo giúp xóa bỏ khoảng cách địa lý và thời gian

Nếu chúng ta đang mô tả Metaverse – Vũ trụ ảo là 1 thế giới hoàn thiện tồn tại song song, vậy về cơ bản nó sẽ tồn tại như một nền kinh tế toàn cầu thứ 2, được hỗ trợ bởi công nghệ blockchain, một thế giới thực tế ảo / kỹ thuật số, nơi các doanh nghiệp, người tiêu dùng và các thành viên mạng có thể tương tác / giao dịch / gặp gỡ / làm việc / xã hội hóa / giải trí / xây dựng / sở hữu và tạo ra tài sản, doanh thu và thu nhập từ các sản phẩm và dịch vụ của dựa trên những ứng dụng VR/ AR/ XR sáng tạo và linh hoạt. Thế giới này không tách rời khỏi nền kinh tế thế giới thực mà sẽ cùng tồn tại và tương tác cởi mở. Nếu điều đó được hiện thực hóa, các rào cản về thời gian, không gian và vị trí địa lý sẽ bị phá vỡ; cho phép các doanh nghiệp tương tác với khách hàng một cách dễ dàng ở khắp nơi trên thế giới.

5. Metaverse có thực sự an toàn?

Có lẽ có một lý do tại sao những viên gạch ảo đầu tiên cho một Metaverse, bao gồm Ready Player One và Snow Crash, lại được đặt trong một thế giới với bối cảnh khó khăn và nghiệt ngã.

Một trong những nội dung được tranh luận về Metaverse – Vũ trụ ảo là liệu nó có thể tạo ra một môi trường nhập vai an toàn và có trách nhiệm hay không. Đầu năm nay, Facebook đã trải qua sóng gió sau khi một phụ nữ báo cáo rằng cô đã bị quấy rối tình dục trong Metaverse. Các chuyên gia về quyền riêng tư kỹ thuật số cũng tiếp tục chỉ ra rằng Metaverse sẽ là công cụ giám sát cao cấp.

“Không chỉ thu thập dữ liệu qua việc theo dõi chuyển động mắt, tay, hình dạng căn phòng của bạn và hơn thế nữa. Chúng tôi cũng phải tìm ra các khuôn khổ pháp lý về điều gì sẽ xảy ra nếu bạn bị quấy rối trong một nền tảng ảo, vì nó sẽ có những tác động thực sự khi chúng ta thường đắm chìm trong công nghệ, ”Baggili nói. Ông nói thêm, Metaverse đặt trước một niềm tin ngầm vào công nghệ, như cách chúng ta dựa vào Google Maps để chỉ đường ngay cả khi chúng ta không bao giờ thực sự chắc chắn liệu nó có đưa chúng ta tới đúng điểm đến hay không. “Để tiếp tục phát triển công nghệ này một cách có trách nhiệm, chúng ta sẽ tiếp tục suy nghĩ và tích cực theo đuổi những thứ liên quan đến một hành lang pháp lý hài hòa.”

6. Liệu tôi sẽ sống trong Metaverse sau một vài năm nữa?

Một số chuyên gia tin rằng “một phần lớn mọi người sẽ tham gia Metaverse theo một cách nào đó” vào năm 2030. Nhưng bất chấp mọi đam mê hiện tại về nó, ý tưởng này vẫn cần nhiều cải tiến sáng tạo. Thách thức đầu tiên sẽ là khả năng truy cập của phần cứng mà nó yêu cầu, tốc độ hạ tầng internet, và đặc biệt là sự trưởng thành của công nghệ chuối khối (blockchain) cùng các ứng dụng của nó như mã hóa tài sản số với NFTs (non-fungible tokens). Sau đó, cần có khả năng tương tác và trao đổi đa nền tảng – cho phép bạn lấy các mặt hàng ảo như quần áo, ô tô hay tài sản ảo từ nền tảng này sang nền tảng khác. Nhiều chuyên gia tin rằng điều này là rất quan trọng để hiện thực hóa Metaverse. Sẽ có những thách thức về pháp lý và thương mại, ngoài việc tìm ra ai sẽ đóng vài trò “cảnh sát” ở đây. Ở một góc khác, cũng không có gì đảm bảo rằng mọi người sẽ muốn đi chơi hay đắm chìm trong Metaverse.

Liệu con người sẽ có các hoạt động thời sống hay social trong Metaverse – Vũ trụ ảo

Có lẽ chúng ta sẽ sống trong Metaverse một cách không liên tục – chúng ta thích đeo kính VR nhưng không sử dụng quá lâu. Cũng như việc mỗi người đang sử dụng một phần thời gian hằng ngày của mình để lướt Facebook, Twitter, xem Youtube video, nghe nhạc trên Spotify hay xem phim trên nền tảng Netflix. Chúng ta không thể gạt bỏ rằng mọi bước đi của phát triển công nghệ đã một góc nào đó thay đổi hành vi, cách tương tác, trải nghiệm và cuộc sống của con người. Hoặc, có thể, chúng ta sẽ cười vào bài viết này một thập kỷ kể từ bây giờ, nghĩ rằng mọi người đã ngây thơ như thế nào khi đặt câu hỏi về sự trỗi dậy của Metaverse trong tương lai =)).

Như chúng tôi đã nhận định trước đó, để hiện thực hóa Metaverse, sự phát triển của các công nghệ lõi như Thực tế ảo là điều tất yếu sẽ xảy ra, hãy là đơn vị tiên phong ứng dụng công nghệ hình ảnh mới vào chiến lược bán hàng và tiếp thị của mình. VR PLUS, đơn vị cung cấp giải pháp Thực tế ảo tiên phong luôn sẵn sàng tư vấn cho bạn.